افغانستان به‌عنوان کانون همکاری‌های منطقه‌ای
در سال ۲۰۲۵، کشورهای آسیای مرکزی به‌ویژه ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان، روابط تجاری و زیرساختی خود را با افغانستان توسعه داده‌اند. این همکاری‌ها بیشتر جنبه عملی دارد و شامل پروژه‌هایی در بخش انرژی، حمل‌ونقل، تجارت و کمک‌های بشردوستانه می‌شود.
پروژه‌های کلیدی زیرساختی
CASA-1000: این پروژه برای انتقال برق از قرقیزستان و تاجیکستان به افغانستان و پاکستان طراحی شده است. در اپریل ۲۰۲۵، خط انتقال برق ۵۰۰ کیلوولت بین قرقیزستان و تاجیکستان افتتاح شد که بخش مهمی از این پروژه منطقه‌ای را تشکیل می‌دهد.
TAPI: خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند یکی از پروژه‌های مهم برای تأمین انرژی در منطقه است. در سپتامبر ۲۰۲۴، کار ساختمانی بخش این خط لوله از سرحدآباد تا هرات آغاز گردید.
راه‌آهن ترانس-افغان: مسیر ترغندی–هرات–قندهار–سپین بولدک در حال شکل‌گیری است. حکومت افغانستان در سال ۲۰۲۵ پنج قرارداد را با شرکت‌های داخلی برای طراحی ۷۳۷ کیلومتر خط آهن میان هرات و قندهار امضا کرد.
دیپلماسی عملی و رویکرد منطقه‌ای
کشورهای آسیای مرکزی در نشست‌های منطقه‌ای مانند اجلاس «آسیای مرکزی – اتحادیه اروپا» در سمرقند، بر اهمیت نقش افغانستان به‌عنوان بخشی از فضای منطقه‌ای تأکید کرده‌اند. در بیانیه پایانی، بر حمایت از یک افغانستان باثبات، امن و مرفه با نظام حکومتی فراگیر و احترام به حقوق تمام شهروندان از جمله زنان و اقلیت‌ها تأکید شد.
فرصت‌های اقتصادی و چالش‌ها
افغانستان منابع معدنی بزرگی چون مس در معدن عینک (با بیش از ۱۱ میلیون تن ذخیره) و آهن در حاجیگک (با بیش از ۲ میلیارد تن ذخیره) را در اختیار دارد. با این حال، نبود زیرساخت مناسب، عدم شفافیت در توزیع جوازها، و نفوذ فرماندهان محلی باعث توقف پروژه‌های کلان مانند عینک و حاجیگک شده است. در عوض، پروژه‌های کوچک‌تر در بخش انرژی، زراعت، و ذخیره‌سازی کالا به شکل عملی در حال پیشرفت هستند.
امنیت و همکاری‌های منطقه‌ای
با وجود برخی نشانه‌های ثبات در داخل افغانستان، کشورهای آسیای مرکزی در قبال تهدیدات امنیتی و تأثیرات ایدئولوژیک طالبان، موضع محتاطانه‌ای دارند. نگرانی‌هایی در خصوص حضور گروه‌های مسلح فرامرزی و توسعه مکاتب دینی با گرایش افراطی وجود دارد. با این حال، این کشورها با اتخاذ رویکرد واقع‌گرایانه، از تنش‌زایی خودداری کرده و به‌جای آن، تمرکز خود را بر گفتگو و همکاری عملی قرار داده‌اند.
نتیجه‌گیری
افغانستان در حال گذار از یک منطقه حائل به یک محور ژئواقتصادی در آسیای مرکزی، جنوبی و غربی است. اگرچه موانع ساختاری همچون نبود شناسایی بین‌المللی، تحریم‌ها و درگیری‌های مرزی پابرجاست، اما تعامل محتاطانه و عمل‌گرایانه کشورهای آسیای مرکزی با کابل، بیانگر یک تغییر تدریجی در سیاست منطقه‌ای است.
امروز، افغانستان نه تنها یک تهدید، بلکه یک فرصت نیز به‌شمار می‌رود. آینده منطقه بستگی به این دارد که چه کسانی و چگونه این مسیر را مدیریت می‌کنند.
