غیبت افغانستان در نشست منطقهای تهران که برای بررسی چالشهای امنیتی، مهاجرت، آب و تجارت برگزار شده بود، واکنشها و پرسشهای تازهای را درباره میزان تعهد کابل به همکاریهای چندجانبه برانگیخته است. این نشست بدون حضور نمایندگان افغانستان برگزار شد و پس از آن، مقامهای ایرانی مجبور شدند کابل را جداگانه در جریان نتایج قرار دهند؛ اقدامی که به باور تحلیلگران، نشانه افزایش انزوای افغانستان از سازوکارهای رسمی منطقهای است.
مقامهای اداره فعلی افغانستان بارها گفتهاند که کشور نباید بهعنوان «مشکل» دیده شود و آماده همکاریهای منطقهای است. اما عدم حضور در نشستهایی که دقیقاً برای ایجاد اجماع و هماهنگی میان کشورهای منطقه برگزار میشود، با این ادعاها در تضاد قرار گرفته است. کارشناسان میگویند که همکاری واقعی زمانی معنا دارد که کشورها در گفتوگوهای چندجانبه شرکت کنند، نه اینکه تنها بر روابط دوجانبه تکیه نمایند.
به گفته ناظران، این رویداد نشان میدهد که کابل بیشتر به دنبال نمایشهای دوجانبه است تا مشارکت در مسئولیتهای جمعی. این رویکرد، اعتبار ادعای همکاری فعال را تضعیف میکند و باعث میشود کشورهای منطقه، از جمله پاکستان، میزان تعهد افغانستان را زیر سؤال ببرند. برای کشورهای منطقه، همکاری واقعی با حضور، پاسخگویی و مشارکت سنجیده میشود، نه پیامهای دیپلوماتیک پس از پایان نشستها.
در همین حال، عملیات شبانه نیروهای اداره فعلی افغانستان در بدخشان که مخفیگاه مرتبط با حمله بر شهروندان چین را هدف قرار داد، بار دیگر اهمیت هماهنگی امنیتی منطقهای را برجسته کرد. این حمله در تاجیکستان رخ داده بود، اما به گفته مقامهای افغان، برنامهریزی آن «در بیرون از افغانستان» انجام شده است. با این حال، کابل هنوز هویت افراد دخیل یا جزئیات عملیاتی را با کشورهای آسیبدیده شریک نکرده است.
منابع آگاه میگویند که اطلاعات این عملیات تنها در سطح رهبری داخلی اداره فعلی افغانستان گردش کرده و از مسیرهای رسمی امنیتی یا دیپلوماتیک با کشورهای منطقه شریک نشده است. این موضوع پرسشهایی درباره شفافیت، اعتماد و نحوه مدیریت تهدیدهای مشترک ایجاد کرده است.
تحلیلگران میگویند که تهدیدهای امنیتی در منطقه ماهیت فرامرزی دارند و به همین دلیل، نشستهای چندجانبه برای هماهنگی و تبادل اطلاعات ایجاد شدهاند. غیبت در چنین نشستهایی و سپس انجام عملیاتهای یکجانبه، بیشتر شبیه مدیریت بحران پس از وقوع حادثه است تا همکاری پیشگیرانه.
برخی ناظران نیز میگویند که تلاش برای نسبتدادن حملات به گروههای مختلف یا اشاره به نقش کشورهای دیگر، مشکل اصلی را حل نمیکند. اعتماد منطقهای زمانی تقویت میشود که اطلاعات بهموقع شریک شود، پاسخگویی وجود داشته باشد و کشورها در سازوکارهای مشترک امنیتی حضور فعال داشته باشند.
به باور کارشناسان، مدیریت روایتها جای همکاری واقعی را نمیگیرد. منطقه زمانی احساس اطمینان میکند که افغانستان در نشستها شرکت کند، اطلاعات را شریک سازد و مسئولیت مشترک را بپذیرد