از کابل تا اسلام‌آباد: بهای زرادخانهٔ رهاشدهٔ آمریکا

از کابل تا اسلام‌آباد: بهای زرادخانهٔ رهاشدهٔ آمریکا

در ۱۲ فبروری ۲۰۲۵، سفارت ایالات متحدهٔ آمریکا در اسلام‌آباد هشدار شدیدالسُلحی را صادر کرد که از تهدیدهای احتمالی تروریستی توسط تحریک طالبان پاکستان (TTP) علیه مسجد تاریخی فیصل هشدار می‌داد. این هشدار صرفاً یک به‌روزرسانی عادی امنیتی نبود، بلکه یادآوری تلخ از تغییر چشم‌انداز ترور در آسیای جنوبی پس از سال ۲۰۲۱ بود. این هشدار تنها دو روز پس از آن صادر شد که منیر اکرم، نمایندهٔ دایمی پاکستان در سازمان ملل، در شورای امنیت از افزایش تهدیدهای تروریستی ناشی از افغانستان سخن گفت. او بر این طعنهٔ تلخ تأکید کرد که شبکه‌هایی که امروز پاکستان را بی‌ثبات می‌کنند، بر زرادخانهٔ رهاشدهٔ آمریکا در افغانستان تکیه زده‌اند.

در همین حال، دونالد ترامپ که به‌تازگی دوباره به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شده، بحثی را دوباره شعله‌ور ساخته که واشنگتن ترجیح می‌دهد آن را فراموش کند. او خروج دولت بایدن از افغانستان و رها کردن میلیاردها دالر تجهیزات نظامی را “احمقانه” خواند. ترامپ در یک کنفرانس مطبوعاتی در کنار نخست‌وزیر جاپان، شیگرو ایشیبا، این تصمیم را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «ما احمقانه مقداری از آن تجهیزات را در افغانستان رها کردیم. هیچ دلیلی برای آن وجود نداشت… میلیاردها دالر، اما این بخش قوی از نیروی نظامی ما بود.»

اما آیا این نخستین بار است که ترامپ چنین هشدارهایی داده؟ نه. او در دورهٔ قبلی خود نیز هشدار داده بود که هیچ خروجی نباید بدون برنامه‌ریزی برای حفظ دارایی‌های نظامی آمریکا صورت گیرد. اکنون، سخنانش با فوریت بیشتری شنیده می‌شود زیرا گزارش‌هایی از ظاهر شدن سلاح‌های آمریکایی در دست گروه‌هایی مانند TTP و داعش شاخهٔ خراسان (ISKP) همچنان در حال افزایش است.

با تسلط طالبان بر زرادخانهٔ آمریکا، سخنگوی‌شان، ذبیح‌الله مجاهد، هشدار داد: «هیچ‌کس نمی‌تواند آن‌ها را از ما بگیرد و اگر کسی بخواهد، ما با همان سلاح‌ها با او مذاکره می‌کنیم.» از سوی دیگر، پیت هگزت، وزیر دفاع جدید آمریکا، رویکرد سخت‌گیرانه‌تری را در مورد بازبینی خروج از افغانستان اعلام کرده و بر ضرورت پاسخگویی تأکید دارد. مانند ترامپ، او نیز معتقد است خروج بی‌نظم آمریکا، تصوری از ضعف ایجاد کرد که باید اصلاح شود.

همچنین بخوانید: روسیه به سازمان ملل هشدار داد – داعش ممکن است به سلاح‌های آمریکایی در افغانستان دسترسی یافته باشد.

از کابل تا کراچی: چگونه زرادخانهٔ رهاشدهٔ آمریکا بی‌ثباتی را در آسیای جنوبی شعله‌ور ساخته

آمارها نگران‌کننده‌اند. از سال ۲۰۲۱ به این‌سو، حملات تروریستی در مناطق غربی پاکستان افزایش یافته‌اند، و گروه‌هایی چون TTP، داعش-خراسان، و ارتش آزادی‌بخش بلوچستان (BLA) از خلای پس از خروج آمریکا بهره‌برداری می‌کنند. تنها در ماه گذشته، نیروهای امنیتی پاکستان یک ذخیره‌گاه سلاح‌های ساخت آمریکا را از نزد جنگجویان TTP کشف کردند — نه کلاشینکوف‌های دوران شوروی، بلکه سلاح‌های مدرنی چون کارابین‌های M4، دوربین‌های دید در شب پیشرفته، تفنگ‌های دوربین‌دار، و حتی راکت‌های ضدتانک.

به گزارش وزارت دفاع ایالات متحده، آمریکا بیش از ۷ میلیارد دالر تجهیزات نظامی را در افغانستان رها کرده است.

حدود ۶۰۰ هزار سلاح سبک، ۷۵ هزار وسیلهٔ نقلیه، و بیش از ۲۰۰ هواپیما — از جمله هلی‌کوپترهای بلک‌هاوک — واگذاشته شدند.

کارشناسان تخمین می‌زنند که نزدیک به ۵۰٪ این سلاح‌ها به دست شبکه‌های تروریستی در افغانستان، پاکستان، و فراتر از آن رسیده‌اند.

خروج آشفتهٔ دولت بایدن تنها سلاح‌ها را باقی نگذاشت، بلکه یک بازار سیاه برای فروش تسلیحات آمریکایی نیز به‌وجود آورد که به مناطق مختلف آسیای جنوبی، خاورمیانه و حتی آفریقا راه یافته‌اند. امتناع طالبان از رعایت تعهدات بین‌المللی — چه خواسته‌های پاکستان برای مهار TTP یا انتظارات آمریکا برای بازگشت سلاح‌ها — نشان از گستاخی فزایندهٔ آنان دارد.

ترور تغییر می‌کند، اما آیا جهان هم تغییر کرده؟

چشم‌انداز تروریسم جهانی دگرگون شده است. در حالی که هستهٔ القاعده در افغانستان سرکوب شده، شاخه‌های آن اکنون در شمال آفریقا، ساحل، و آسیای جنوبی فعال‌اند. داعش که در سوریه و عراق سرکوب شد، اکنون در قالب ISKP در افغانستان دوباره سر برآورده و طبق گزارش‌های اخیر شورای امنیت، به یک مرکز اصلی تبدیل شده است.

سازمان ملل تأیید کرده که ISKP موفق شده جنگجویان خارجی را از آسیای مرکزی، سین‌کیانگ چین، و حتی اروپا جذب کند.

پاکستان از سال ۲۰۲۱ با افزایش ۶۰ درصدی حملات مرزی و بیش از ۵۰۰ درصد افزایش در حملات انتحاری روبرو بوده که به کشته شدن حدود ۲۳۰۰ نفر انجامیده است.

با این حال، یک مسئله واضح باقی مانده: در حالی که واشنگتن نگرانی خود را از داعش ابراز می‌کند، تهدید ناشی از TTP — گروهی که مستقیماً پاکستان را هدف قرار می‌دهد — اغلب در گفتمان جهانی نادیده گرفته می‌شود. پاکستان بارها تأکید کرده که گروه‌هایی چون TTP و بریگاد مجید از خاک افغانستان فعالیت می‌کنند، و این موارد به‌خوبی در گزارش‌های سازمان ملل مستند شده‌اند. با این‌حال، جامعه جهانی هنوز از وارد کردن فشار مؤثر بر کابل امتناع می‌ورزد.

زرادخانهٔ رهاشدهٔ آمریکا: واقع‌گرایی در برابر خشم ترامپ

ناامیدی ترامپ قابل درک است، اما پیشنهادش — بازگرداندن سلاح‌ها از سوی طالبان — بیشتر جنبهٔ شعاری دارد تا عملی. طالبان نه هلی‌کوپترهای بلک‌هاوک را بازمی‌گرداند و نه داوطلبانه خلع‌سلاح می‌شود. راه‌کار واقعی در دیپلماسی مبتنی بر عملکرد نهفته است: کمک‌ها، شناسایی دیپلماتیک، و تجارت باید بر اساس تعهدات در برابر ثبات داخلی، امنیت منطقه‌ای، و مقابله با تروریسم مشروط شوند.

قبل از تحریم طالبان توسط ترامپ، آمریکا سالانه بیش از ۱.۲ میلیارد دالر کمک بشری به افغانستان می‌فرستاد، بدون پاسخگویی واضح از سوی طالبان.

سقوط اقتصاد افغانستان طالبان را بیشتر وابسته به درآمدهای غیرقانونی چون تجارت سلاح و مواد مخدر کرده که اکنون بیش از ۳ میلیارد دالر در سال ارزش دارند.

پاکستان که در دو دهه گذشته هزاران قربانی تروریسم داده، همچنان در خط مقدم تهدید TTP قرار دارد.

در سال ۲۰۲۴، پاکستان شاهد افزایش چشم‌گیر حملات تروریستی بود که منجر به تلفات قابل‌توجهی در میان نیروهای امنیتی و غیرنظامیان شد. به گزارش مرکز مطالعات امنیتی (CRSS)، این سال مرگبارترین سال برای نیروهای امنیتی پاکستان در یک دههٔ گذشته بود — با حداقل ۶۸۵ کشته و ۴۴۴ حمله تروریستی.

تعداد کل تلفات، شامل نظامیان و غیرنظامیان، به ۱۶۱۲ نفر رسید که بیش از ۶۳٪ کل تلفات ثبت‌شده در سال را تشکیل می‌دهد.

این افزایش خشونت عمدتاً ناشی از بازخیزی تحریک طالبان پاکستان (TTP) است که حملات خود را در سراسر کشور شدت بخشیده است.

ایالات متحده به‌جای امید بستن به بازگرداندن سلاح‌ها، باید با متحدان منطقه‌ای برای تقویت امنیت مرزی، تبادل اطلاعات، و همکاری ضدتروریسم کار کند. نادیده گرفتن این مشکل فقط بازیگران غیر دولتی را جسورتر می‌سازد و منطقه را بی‌ثبات‌تر، و در نهایت غرب را دوباره گرفتار می‌سازد.

با آغاز فبروری ۲۰۲۵، یک چیز روشن است: افغانستان بار دیگر به مرکز بحرانی در حال جوشیدن تبدیل شده است. پرسش این است: آیا قدرت‌های جهانی بالاخره به عواقب تصمیم‌های خود پی خواهند برد یا باز هم تاریخ را تکرار خواهند کرد؟