همکاریهای صحی میان افغانستان و هند در ماههای اخیر سرعت گرفته و دهلینو تلاش دارد جایگاه خود را بهعنوان شریک اصلی در بخش دوا و خدمات صحی افغانستان تقویت کند. این روند در حالی ادامه دارد که حکومت افغانستان اعلام کرده واردات دواهای پاکستانی بهتدریج کاهش یافته و منابع بدیل از کشورهای دیگر جایگزین خواهد شد. این تحولات در فضای تنشهای سیاسی و تجارتی میان افغانستان و پاکستان رخ میدهد و روایتهای متضاد درباره کیفیت دوا نیز به آن دامن زده است.
نور جلال جلالی، وزیر صحت افغانستان، در نخستین سفر رسمی خود از شانزدهم تا بیستویکم قوس به هند رفته است. این سومین سفر مقامهای بلندپایه اداره فعلی افغانستان به هند در سه ماه اخیر است. محور گفتوگوها شامل همکاریهای صحی، آموزش کادرهای صحی، تأمین دوا و گسترش ظرفیتها است.
در جریان این سفر، هند مقدار نمادینی از دواهای ضدسرطان و واکسینها را به افغانستان تحویل داد و وعده سپرد که محموله بزرگتری شامل دوا، واکسین و یک دستگاه پیشرفته تصویربرداری را نیز ارسال خواهد کرد. مقامهای هندی تأکید کردهاند که حمایت بشردوستانه درازمدت از افغانستان ادامه خواهد یافت.
هیأت افغانستان قرار است با شرکتهای تولید دوا در هند دیدار کند تا زمینه واردات و همکاریهای صنعتی بررسی شود. مقامهای هندی از شرکتهای داخلی خواستهاند که در زنجیره تأمین دوا برای افغانستان نقش فعالتری بگیرند.
این تحولات در حالی صورت میگیرد که افغانستان در ماه عقرب اعلام کرد واردات دواهای پاکستانی را کاهش میدهد. این تصمیم با استناد به نگرانیهای کیفیتی اعلام شد، اما تاکنون هیچ آزمایشگاه مستقل یا نهاد بیطرف این ادعاها را تأیید نکرده است. همزمان، کمبود دوا و افزایش قیمتها در بازار افغانستان گزارش شده که نشان میدهد حذف یک منبع اصلی تأمین، فشار مستقیم بر مصرفکنندگان وارد کرده است.
در کنار این تغییرات، یک مقام صحی نظامی در افغانستان ویدیویی منتشر کرده و ادعا کرده بود که شماری از دواهای پاکستانی «تقلبی» است. این ادعاها بدون اسناد تخنیکی، شماره بچ یا گزارش آزمایشگاهی مطرح شد و تاکنون هیچ نهاد نظارتی آن را تأیید نکرده است. کارشناسان میگویند که چنین ادعاهایی باید از مسیر بررسیهای رسمی و آزمایشگاههای معتبر مطرح شود، نه از طریق ویدیوهای رسانهای.
تحلیلگران باور دارند که همزمانی سفر وزیر صحت به هند، کاهش واردات دواهای پاکستانی و نشر ادعاهای کیفیتی، نشاندهنده تغییر بزرگ در جهتگیری تجارتی افغانستان است. به گفته آنان، این روند بیشتر رنگوبوی سیاسی و راهبردی دارد تا طبی، و میتواند رقابتهای منطقهای را تشدید کند.
کارشناسان هشدار میدهند که تبدیل موضوع دوا به ابزار رقابت سیاسی، اعتماد میان کشورها و همکاریهای نظارتی را تضعیف میکند و در نهایت، بیماران افغان بیشترین آسیب را خواهند دید. آنان تأکید میکنند که هرگونه تغییر در زنجیره تأمین دوا باید با شفافیت، آزمایشهای معتبر و هماهنگی منطقهای همراه باشد