در روزهای اخیر، ویدیویی از سوی رسانههای نزدیک به اداره فعلی افغانستان منتشر شده که در آن یک مقام صحی نظامی ادعا میکند شماری از دواهای ساخت پاکستان «تقلبی یا بیکیفیت» است. این ادعاها در حالی مطرح میشود که حکومت افغانستان در ماه عقرب سال روان اعلام کرده بود واردات دواهای پاکستانی بهتدریج کاهش یافته و منابع بدیل از کشورهای دیگر گسترش خواهد یافت. تاکنون هیچ نهاد مستقل، رسانه معتبر یا آزمایشگاه بیطرف این ادعاها را تأیید نکرده است.
در ویدیوی منتشرشده، فردی به نام داکتر محمد طاهر احرار، که فرمانده صحی نظامی معرفی شده، بیستودو نوع دوا را بهعنوان «بیکیفیت» نمایش میدهد. اما او متخصص فارمسی یا کیمیاوی نیست و هیچ سند تخنیکی، شماره بچ، گزارش آزمایشگاهی یا مدارک رسمی ارائه نشده است. کارشناسان میگویند که بررسی کیفیت دوا نیازمند آزمایشگاه معتبر، اسناد ثبتشده و همکاری نهادهای نظارتی است، نه نمایش رسانهای.
این ادعاها در زمانی مطرح میشود که بازار دوا در افغانستان در حال تغییر است. پس از اعلام کاهش واردات دواهای پاکستانی، گزارشها نشان میدهد که تقاضای مردم برای دواهای پاکستانی همچنان بالا است و قیمتها نیز افزایش یافته است. برای نمونه، یک دوا برای مشکلات معده که ساخت پاکستان است، اکنون نزدیک به ششصد افغانی به فروش میرسد. تحلیلگران میگویند که افزایش قیمت معمولاً نشانه کاهش عرضه است، نه کاهش اعتماد مصرفکننده.
برخی ناظران باور دارند که همزمانی این ادعاها با تغییر سیاست واردات دوا، پرسشهایی را درباره انگیزههای پشت پرده ایجاد کرده است. به گفته آنان، ممکن است ادعاهای صحی برای تغییر مسیر بازار بهسوی منابع جدید مانند هند و ایران استفاده شود، بدون آنکه شواهد شفاف و قابلسنجش ارائه گردد.
پاکستان یکی از صادرکنندگان بزرگ دوا در منطقه است و تولیدات آن زیر نظارت معیارهای تولید خوب و کنترلهای صادراتی قرار دارد. کارشناسان میگویند که اگر در هر محموله دوا مشکل وجود داشته باشد، راه درست رسیدگی، بررسی مشترک، آزمایشگاههای بیطرف و فراخوان رسمی دوا است، نه نشر ویدیوهای یکجانبه.
به باور متخصصان، اگر نگرانی اداره فعلی افغانستان واقعاً سلامت بیماران باشد، راه معتبر این است که نتایج آزمایشگاههای مستقل، گزارشهای رسمی و همکاری میان نهادهای نظارتی دو کشور منتشر شود. تا زمانی که چنین اسنادی ارائه نشود، ادعاهای گسترده میتواند بیشتر رنگوبوی سیاسی داشته باشد تا طبی.
بازار دوا در افغانستان یکی از حساسترین بخشهای اقتصادی و صحی است و هرگونه ادعا درباره کیفیت دوا باید با شفافیت، اسناد و آزمایشهای معتبر همراه باشد. کارشناسان هشدار میدهند که سیاسیسازی موضوع دوا میتواند به سلامت مردم آسیب برساند و اعتماد عمومی را کاهش دهد