کابل — یک گزارش مشترک تازه از سوی یونیسف و یونسکو، تصویر ویران‌کننده‌ای از بخش آموزش افغانستان ترسیم می‌کند و آن را در آستانۀ فروپاشی توصیف می‌نماید. پس از بازگشت طالبان به قدرت در آگست ۲۰۲۱، محدودیت‌ها بر آموزش دختران، کاهش کمک‌های بین‌المللی و گسترش فقر، همگی دست به دست هم داده و نظام آموزشی کشور را به بحران کامل کشانده‌اند. این گزارش نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از ۲.۱۳ میلیون کودک در سن مکتب ابتدایی از رفتن به مکتب محروم‌اند و به‌طور نگران‌کننده‌ای ۹۰ درصد کودکان ده‌ساله توانایی خواندن یک متن ساده را ندارند
ممنوعیت آموزش دختران و افزایش نابرابری جنسیتی
نابرابری جنسیتی در این زمینه به‌شدت نگران‌کننده است. افغانستان تنها کشوری در جهان است که در آن آموزش متوسطه و عالی برای دختران ممنوع است. بیش از ۲.۲ میلیون دختر نوجوان از رفتن به صنف‌های بالاتر از ابتدایی محروم شده‌اند. با این حال، بحران تنها به دختران محدود نمی‌شود؛ پسران نیز با کاهش فرصت‌های آموزشی روبه‌رو اند. ثبت‌نام در آموزش عالی میان سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ حدود ۴۰ درصد کاهش یافته که دلیل آن جنگ، فقر و نبود زیربنا است
نزدیک به نیمی از مکاتب کشور از امکانات ابتدایی مانند آب پاک، تشناب و وسایل گرم‌کننده بی‌بهره‌اند و بیش از ۱۰۰۰ مکتب به دلیل جنگ‌های مداوم یا بلایای طبیعی همچنان بسته مانده‌اند. این شرایط، ادامهٔ آموزش را به‌ویژه برای دختران جوان تقریباً ناممکن ساخته است
تهدیدی برای آینده و اقتصاد کشور
یونسکو هشدار می‌دهد که اگر محدودیت‌ها و ناکامی‌های نظام‌مند ادامه یابد، نزدیک به چهار میلیون دختر تا سال ۲۰۳۰ از آموزش محروم خواهند شد. پیامدهای اقتصادی این وضعیت نیز بسیار سنگین است. محرومیت زنان از آموزش عالی می‌تواند تا سال ۲۰۶۶ حدود ۹.۶ میلیارد دالر امریکایی از ظرفیت اقتصادی افغانستان را از بین ببرد، که معادل تقریباً دو سوم تولید ناخالص داخلی فعلی کشور است
این زیان‌ها تنها مالی نیستند، بلکه عمیقاً توسعه‌ای‌اند. محروم ساختن میلیون‌ها کودک از آموزش به معنای از دست دادن نسلی از آموزگاران، داکتران، انجینیران و نوآوران است — امری که افغانستان را وابسته به کمک‌های خارجی و آسیب‌پذیر در برابر بی‌ثباتی می‌سازد
بحرانآموزش در افغانستان به‌عنوان یک ضرورت امنیتی
فروپاشی آموزش در افغانستان همچنین تهدیدی جدی برای امنیت افغانستان و منطقه به شمار می‌رود. نسلی که از آموزش محروم بماند، در خطر گرفتار شدن در چرخه‌های فقر، بیکاری و افراط‌گرایی قرار دارد. کمبود آموزگاران مسلکی و کاهش کیفیت آموزش، این خطرات را بیشتر کرده و فضایی از ناامیدی ایجاد می‌کند که گروه‌های افراطی به‌آسانی از آن بهره‌برداری می‌کنند
نهادهای بشردوستانه تأکید می‌کنند که تأمین آموزش در افغانستان نه‌تنها هدفی توسعه‌ای، بلکه ضرورتی برای امنیت منطقه‌ای است. بدون سواد، آگاهی و مشارکت اقتصادی، دستیابی به صلح و ثبات پایدار ناممکن خواهد بود
درخواست برای اقدام جهانی و داخلی
یونیسف و یونسکو به‌صورت مشترک خواستار اقدام فوری برای جلوگیری از فروپاشی بیشتر آموزش در افغانستان شده‌اند. آنان از مقامات امر واقع خواسته‌اند تا محدودیت‌ها بر آموزش دختران را بردارند، مکاتب متوسطه و مؤسسات تحصیلات عالی را برای زنان بازگشایی کنند، و روی برنامه‌های بنیادی آموزش مانند سواد و حساب تمرکز نمایند
هر دو نهاد بر بازسازی زیربناهای آسیب‌دیده، حمایت از آموزش در افغانستان و تربیۀ معلمان، و گسترش برنامه‌های آموزشی در سطح جامعه، به‌ویژه در مناطق دورافتاده، تأکید دارند. همچنان، آنان بر اهمیت تداوم کمک‌های مالی بین‌المللی برای اطمینان از بازگشت تمامی کودکان افغان ـ بدون در نظر گرفتن جنسیت ـ به صنف‌های درسی و دریافت آموزش باکیفیت تأکید می‌کنند
لحظه‌ای تعیین‌کننده برای آینده افغانستان
نظام آموزشی افغانستان اکنون در یک نقطۀ تاریخی قرار دارد. دهه‌ها پیشرفت که از راه همکاری جهانی و تلاش‌های داخلی به‌دست آمده بود، در خطر نابودی است. محروم ساختن میلیون‌ها کودک، به‌ویژه دختران، نه‌تنها آینده فردی آنان را محدود می‌سازد بلکه پیشرفت جمعی کشور را نیز تهدید می‌کند
اگر اقدام فوری و هماهنگ صورت نگیرد، افغانستان با یک فاجعۀ آموزشی و انسانی غیرقابل بازگشت روبه‌رو خواهد شد فاجعه‌ای که پیامدهای آن تا نسل‌ها ادامه یافته و مسیر کشور را به‌سوی صلح، رفاه و ادغام جهانی دشوارتر خواهد کرد
