پاسخ جسورانه پاکستان: از گسترش دیپلماسی تا دفاع راهبردی در امتداد مرز افغانستان

در سال‌های اخیر، پاکستان به‌گونه پیوسته کوشیده است تا از طریق مجراهای دیپلوماتیک روابط خود را با افغانستان تقویت کند. اسلام‌آباد دو گفت‌وگوی سه‌جانبه را در زمینهٔ صلح، اتصال منطقوی و مبارزه با دهشت‌افگنی میزبانی کرد. دیدارهای سطح بالای وزیران داخله، خارجه و خط آهن پاکستان از کابل نیز تعهد اسلام‌آباد را به ایجاد اعتماد و همکاری بیشتر برجسته ساخت

در جریان این دیدارها، مقامات افغان بارها به پاکستان اطمینان دادند که از خاک افغانستان علیه همسایهٔ آن برای فعالیت‌های تروریستی استفاده نخواهد شد، تعهدی که در توافق‌نامهٔ دوحه نیز درج است

افزایش حملات تروریستی با وجود تعهدات

با وجود این وعده‌ها، پاکستان شاهد افزایش چشم‌گیر رویدادهای تروریستی به‌ویژه در ایالات خیبر پختون‌خوا و بلوچستان بود. بسیاری از این حملات به جنگ‌جویان دارای اصل و نسب افغانی و اعضای تحریک طالبان پاکستان (تی تی پی ) نسبت داده شد

گزارش‌های استخباراتی از وجود چندین پناه‌گاه تی تی پی در داخل افغانستان پرده برداشت، جایی که از آن‌جا حملات فرامرزی طرح‌ریزی می‌شد. صبر پاکستان که در نتیجهٔ سال‌ها تعامل و حسن نیت شکل گرفته بود، آهسته آهسته رو به کاهش گذاشت

پاسخ هدفمند پاکستان

در نتیجهٔ نقض پی‌درپی تعهدات، گزارش شده است که پاکستان حملات هوایی هدفمند را بر مواضع مشکوک تی تی پی در افغانستان انجام داده است. در میان این حملات، تلاش برای هدف قرار دادن مفتی نور ولی محسود، رهبر تی تی پی ، نیز شامل بود که گفته می‌شود از این حمله جان به در برده است. هرچند اسلام‌آباد رسماً مسؤولیت این حملات را نپذیرفته، اما مقامات افغان به سرعت پاکستان را متهم به انجام آن کردند

تشدید تنش‌ها هم‌زمان با سفر متقی به هند

اوضاع زمانی پیچیده‌تر شد که امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجهٔ طالبان، در سفری شش‌روزه – که طولانی‌ترین سفر رسمی یک وزیر طالبان به شمار می‌رود – عازم هند شد. او در جریان این سفر چندین اظهارنظر انتقادی علیه پاکستان بیان کرد

به نظر می‌رسد هر دو کشور، هند و افغانستان، در پیام‌های خود هم‌سو شده و پاکستان را به عنوان عامل بی‌ثباتی در منطقه معرفی کردند. رسانه‌های هندی این دیدگاه را بیشتر تقویت کرده و به‌درستی نادرست مدعی شدند که شاخهٔ ولایت خراسان گروه داعش در داخل پاکستان فعالیت دارد؛ ادعایی که برخلاف یافته‌های سازمان ملل است که پناهگاه‌های اصلی این گروه را در داخل افغانستان مشخص کرده است

عملیات فرامرزی پاکستان و اعلامیه روابط عامه نیروهای مسلح پاکستان

بر اساس گزارش روابط عامهٔ نیروهای مسلح پاکستان عملیات‌های نظامی پاکستان که به هدف دفاع از خود انجام شده بود، بیش از ۲۰۰ دهشت‌افگن را از بین برد و چندین مرکز وابسته به تی تی پی و طالبان را نابود ساخت

در این اعلامیه آمده است که ۲۱ پوستهٔ مرزی به‌گونهٔ موقت تصرف شد و چندین مرکز آموزشی نابود گردید. پاکستان در این عملیات ۲۸ سرباز خود را از دست داد و شماری نیز زخمی شدند. در اعلامیهٔ رسمی روابط عامهٔ نیروهای مسلح پاکستان تأکید شده که این عملیات علیه عناصری صورت گرفته که از خاک افغانستان برای حمله بر پاکستان استفاده می‌کردند، نه علیه مردم یا دولت افغانستان

روابط عامه نیروهای مسلح پاکستاندر بیانیه رسمی خود گفت
«رویداد شب گذشته موضع دیرینهٔ پاکستان را ثابت می‌سازد که حکومت طالبان به‌گونهٔ فعال از دهشت‌افگنان حمایت می‌کند. اگر حکومت طالبان به پشتیبانی از گروه‌های تروریستی، با همکاری هند، برای هدف کوتاه‌مدت بی‌ثبات‌سازی منطقه ادامه دهد، مردم و دولت پاکستان تا نابودی کامل تهدید تروریزم برخاسته از خاک افغانستان آرام نخواهند نشست

پاسخ متقابل افغانستان و واکنش قاطع پاکستان

در واکنش، نیروهای افغان شلیک‌های فرامرزی را به سوی مواضع پاکستانی در امتداد سرحد آغاز کردند. با این حال، پاکستان به سرعت و با هماهنگی کامل هوایی و زمینی پاسخ داد. گزارش‌ها تأیید می‌کنند که نیروهای پاکستانی چندین پوستهٔ نظامی افغان را تصرف کرده، تانک‌ها و تجهیزات آنان را نابود ساخته و پرچم ملی پاکستان را بر پوستهٔ «غزنالی» که حدود ۳ کیلومتر در داخل خاک افغانستان موقعیت دارد، برافراشتند

به گفتهٔ منابع امنیتی، نیروی هوایی پاکستان حملات دقیق هوایی را بر مواضع کلیدی شورشیان و طالبان در ولایت‌های قندهار و کابل انجام داد. هدف این عملیات قرارگاه‌های لوای چهارم، لوای هشتم و لوای پنجم سرحدی در قندهار بود که با دقت انتخاب شده تا مناطق غیرنظامی آسیب نبینند. در کابل نیز پناه‌گاه‌های مرتبط با ارتش آزادی‌بخش بلوچستانهدف قرار گرفتند

منابع امنیتی تأکید کردند که این حملات با دقت کامل انجام شده و بخشی از یک کمپاین گسترده‌تر برای نابودی زیربنای تروریزم تهدیدکنندهٔ امنیت ملی پاکستان است

این حملات در کابل، پکتیکا، خوست، ننگرهار و قندهار انجام شده و درگیری‌های مرزی را تشدید بخشیده است. پس از این تنش‌ها، دو طرف به آتش‌بس ۴۸ ساعته توافق کردند، هرچند روشن نیست که این آتش‌بس دوام خواهد داشت یا خیر

بسته‌شدن مرزها و نگرانی‌های بشری

تمام گذرگاه‌های مهم میان افغانستان و پاکستان از جمله تورخم، غلام‌خان، خرلاچی و انگور اده بسته شده است که باعث توقف تجارت و رفت‌وآمد گردیده است. شفاخانه‌های ولسوالی کرم پاکستان وضعیت اضطراری اعلان کرده‌اند زیرا شلیک‌های پراکندهٔ مرزی ادامه دارد

کارشناسان هشدار داده‌اند که در صورت بسته ماندن مسیرهای تجارتی، افغانستان ممکن است با بحران بشری روبه‌رو شود و کمبود مواد خوراکی، سوخت و دارو پدید آید

در گفت‌وگو با شبکهٔ «هندوکش تریبیون»، بریدجنرال بازنشسته محمود شاه، منشی پیشین مناطق قبایلی ، اهداف نظامی پاکستان را چنین توضیح داد

«میان دو کشور جنگ طولانی در کار نیست. پاکستان قصد اشغال افغانستان را ندارد. این کشور تنها چند نقطهٔ ورودی را برای جلوگیری از نفوذ عناصر یاغی تصرف کرده و آنان را تا عمق محدودی در داخل افغانستان دنبال می‌کند. پاکستان حق و توانایی دفاع از خاک و مردم خود در برابر تجاوز بیرونی را دارد

او افزود
«پاکستان علاقه‌ای به تضعیف ارتش افغانستان ندارد مگر این‌که آنان از عناصر یاغی حمایت کنند. این عناصر می‌توانند از طریق یک کمپاین تهاجمی هوایی و زمینی از بین برده شوند. پاکستان توانایی استفاده از تسلیحات دوربرد و سیستم‌های راکتی را دارد، اما این باید با اطلاعات دقیق زمینی همراه باشد. من یک فاجعه بشری را در افغانستان می‌بینم؛ اگر مسیرها بسته بمانند، کمبود مواد خوراکی و دارویی به‌وجود خواهد آمد

ائتلاف نوپدید افغانستان و هند

سفر متقی و کمپاین رسانه‌ای هماهنگ هند نشان‌دهندهٔ هم‌سویی فزایندهٔ کابل و دهلی‌نو علیه اسلام‌آباد است. رسانه‌های هندی روایت‌های ضد پاکستانی را ترویج کرده و غالباً به منابع مشکوکی چون احسان‌الله احسان، سخنگوی پیشین تی تی پی که اکنون در خارج زندگی می‌کند، تکیه می‌نمایند

اما پاکستان تأکید دارد که اقداماتش دفاعی بوده و تنها به هدف خنثا کردن تهدیدات تروریستی انجام می‌شود

موضع پاکستان: دفاع، نه تجاوز

دولت پاکستان روشن ساخته است که اقدامات اخیر نظامی‌اش متوجه گروه‌های تروریستی مانند تی تی پی است، نه مردم افغانستان. مقامات پاکستانی اکنون ادارهٔ طالبان را «نظام اشغالگر» می‌نامند که نشان از ناامیدی عمیق نسبت به ناتوانی یا عدم تمایل کابل در مهار شورشیان فرامرزی دارد

وزارت خارجهٔ پاکستان نیز اظهار کرده است که «به‌زودی حکومتی در افغانستان شکل خواهد گرفت که مردم واقعاً آن را بخواهند»، که نشانهٔ از دست رفتن اعتماد نسبت به رهبری کنونی طالبان است. در اعلامیهٔ رسمی وزارت خارجه آمده است

«پاکستان همچنان خواهان یک افغانستان صلح‌آمیز، باثبات، دوستانه، فراگیر، متصل به منطقه و مرفه است. پاکستان انتظار دارد رژیم طالبان به‌گونهٔ مسؤولانه عمل کرده، به تعهدات خود وفادار بماند و نقش سازنده‌ای در نابودی تروریزم از خاک خود ایفا کند. ما همچنین امیدواریم روزی مردم افغانستان آزاد شده و توسط یک حکومت واقعاً نمایندهٔ آنان اداره شوند

آزمونی برای ثبات منطقه

در حالی‌که آتش‌بس ۴۸ ساعته برقرار است، جهان نظاره‌گر است که آیا گفتگوهای صلح می‌تواند از شدت تنش‌ها بکاهد یا خیر. آنچه مسلم است، این است که موضع قاطع پاکستان بر پایهٔ دفاع است، نه توسعه‌طلبی

اقدامات پاکستان پیام روشنی می‌فرستد: پاکستان خواهان صلح است، اما تحمل تهدید تروریزم برخاسته از خاک افغانستان را ندارد. آیندهٔ ثبات منطقه بسته‌گی به آن دارد که آیا کابل و دهلی‌نو گفت‌وگو را بر تقابل ترجیح می‌دهند یا نه، و آیا افغانستان اجازه نخواهد داد که خاکش دوباره به پناهگاه دشمنان امنیت و حاکمیت پاکستان مبدل گردد