کابل، افغانستان | ۲۹ جولای ۲۰۲۵ – بیش از ۱.۵ میلیون افغان در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ بهگونهٔ فعال از کشورهای همسایه، ایران و پاکستان، به افغانستان برگشتهاند. این آمار ۱.۵ میلیون افغان در گزارش تازهٔ دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل منتشر شده است. این موج گستردهٔ بازگشت، یکی از بزرگترین در سالهای اخیر شمرده میشود و نیازهای روبهافزایش بشری این قشر آسیبپذیر را برجسته میسازد
موج گسترده بازگشتکنندگان افغان در ۲۰۲۵
براساس تازهترین بهروزرسانی سازمان ملل، از اول جنوری تا ۱۹ جولای ۲۰۲۵، بیش از ۱.۵ میلیون افغان به کشور برگشتهاند. از این میان، ایران با حدود ۱.۲ میلیون نفر بیشترین سهم را در بازگشت افغانها داشته و نشاندهندهٔ تغییر مهمی در روندهای مهاجرت منطقهای است
در مقایسه، حدود ۳۰۰ هزار تن از پاکستان بازگشتهاند. در حالی که بیشتر بازگشتکنندگان از ایران فاقد اسناد قانونی بودهاند، ترکیب بازگشتکنندگان از پاکستان متنوعتر گزارش شده است: ۶۲٪ فاقد مدرک، ۲۵٪ دارای کارت ثبت و سایرین دارندهٔ کارت شهروندی افغان یا در جریان بررسی پروندهٔ پناهندگی بودند
این موج عظیم بازگشت، درخواستهای فوری برای کمکهای بشردوستانه را از سوی نهادهای بینالمللی و مقامات داخلی بهدنبال داشته و فشار بیسابقهای بر منابع محدود کشور وارد کرده است
کودکان؛ بخش قابل توجهی از بازگشتکنندگان
یافتههای سازمان ملل نشان میدهد که درصد زیادی از بازگشتکنندگان را کودکان تشکیل میدهند. ۴۳٪ از بازگشتکنندگان از ایران و ۵۳٪ از بازگشتکنندگان از پاکستان زیر سن ۱۸ سال اند. این آمار نشاندهنده آسیبپذیری بالای این جمعیت است، که بسیاری از آنان به مراقبتهای طولانیمدت، آموزش و حمایت روانی-اجتماعی نیاز دارند
در عین حال، کودکان بازگشته به افغانستان با محدودیت شدید در دسترسی به خدمات اولیه مواجه اند. بدون مداخلهٔ فوری، خطر گرفتار شدن در چرخهٔ فقر و حاشیهنشینی برای آنان بسیار جدی است. دولت افغانستان همراه با شرکای بشری باید مداخلههای مبتنی بر کودک را در اولویت قرار دهند
افزایش نیازهای فوری بشری در سراسر افغانستان
بازگشتکنندگان در ولایات مرزی از جمله نیمروز، هرات، قندهار و ننگرهار با چالشهای بزرگی روبهرو شدهاند. سازمان ملل تأکید کرده است که نیازهای فوری این جمعیت شامل موارد زیر است
خدمات عاجل صحی
سرپناه
آب آشامیدنی و خدمات صحی
ترانسپورت
کمک نقدی
این نیازها بهویژه در میان بازگشتکنندگان بدون سند شدیدتر است؛ کسانی که اغلب با دستان خالی و بدون حمایت قانونی یا اجتماعی بازگشتهاند. نبود سرپناه و دسترسی به آب آشامیدنی پاک، در مناطق مرزی به نگرانی فزاینده بدل شده است
علاوه بر آن، نبود فرصتهای کاری و اقتصاد ناپایدار، روند بازسازی زندگی برای بازگشتکنندگان را دشوار ساخته است. زنان و کودکان بهویژه در معرض خطر استثمار، سوءاستفاده و سوءتغذیه قرار دارند. نهادهای بشری خواهان حمایت فوری و پایدار بینالمللی برای تأمین خدمات ابتدایی هستند.
چالشهای پیچیدهٔ ادغام مجدد بازگشتکنندگان
ادغام مجدد بازگشتکنندگان افغان در سال ۲۰۲۵، یک چالش چندبُعدی است. علاوه بر کمکهای فوری بشری، بازتوانی درازمدت آنان نیازمند برنامهریزی راهبردی، مشارکت جوامع محلی و حمایت حکومتی است. سازمان ملل از دولت افغانستان و تمویلکنندگان بینالمللی خواسته است تا برای طراحی برنامههایی همکاری کنند که زمینهٔ معیشت پایدار، مشارکت اجتماعی و بازسازی روانی را فراهم سازد
در این راستا، ایجاد مراکز حمایت از بازگشتکنندگان در نقاط ورودی کلیدی، از جمله پیشنهادهای مهم است. این مراکز میتوانند برای ثبت نام، توزیع کمکها، معرفی به آموزشهای فنی-حرفهای، مشاوره روانی و خدمات حقوقی مورد استفاده قرار گیرند
با افزایش پیوسته شمار بازگشتکنندگان در سال ۲۰۲۵، فرصت پاسخگویی مؤثر به سرعت در حال از دست رفتن است. جامعه جهانی باید فوراً اقدام کند تا از بروز فاجعه بشری جلوگیری کرده و دستاوردهای شکنندهٔ افغانستان در سالهای اخیر را حفظ نماید
مطالب مرتبط : پناهجویان افغان: ۴ تصمیم مهم برای پایاندادن به بحران جاری