لندن | ۱۷ جولای ۲۰۲۵ — در اقدامی نادر و یک‌صدا، پارلمان بریتانیا در تاریخ ۱۷ جولای ۲۰۲۵ به‌گونهٔ شدید از تعلیق یک‌جانبهٔ معاهدهٔ آب‌های سند توسط هند انتقاد کرد. در جریان بحثی که پیامدهای عمیقی داشت، نمایندگان پارلمان از طیف‌های مختلف سیاسی نگرانی شدید خود را نسبت به رویهٔ خطرناک هند ابراز کرده و آن را مستقیماً به بی‌ثباتی منطقه‌ای و منازعهٔ جاری کشمیر پیوند دادند
پارلمان بریتانیا هند را به‌خاطر نقض معاهدهٔ آب‌های سند محکوم کرد
در آغاز این نشست داغ، لارد حسین تأکید کرد که منازعهٔ کشمیر، که از زمان تقسیم شبه‌قاره در سال ۱۹۴۷ تاکنون حل‌نشده باقی مانده، قدیمی‌ترین و ناپایدارترین منازعه در دستور کار سازمان ملل متحد است. او از ادامهٔ اشغال نظامی و نقض حقوق بشر توسط هند در کشمیر تحت ادارهٔ هند انتقاد کرد. لارد حسین به وضوح به لغو یک‌جانبهٔ ماده‌های ۳۷۰ و ۳۵توسط هند اشاره نمود و گفت که اخیراً نیز این کشور معاهدهٔ آب‌های سند را که در سال ۱۹۶۰ برای مدیریت آب‌های حوزهٔ رود سند میان هند و پاکستان امضا شده بود، یک‌جانبه کنار گذاشته است
لارد محمد اقدام هند را “نقض آشکار حقوق بین‌الملل” خواند و هشدار داد که اگر معاهدات جهانی چون معاهدهٔ آب‌های سند به‌راحتی لغو شوند، دیگر هیچ توافق بین‌المللی در امان نخواهد بود. او از حکومت بریتانیا خواست تا این موضوع را یک مشاجرهٔ دوجانبه نه، بلکه تهدیدی جهانی برای حقوق بین‌المللی آب تلقی کند، و هشدار داد که سایر معاهدات شکنندهٔ رودخانه‌ای در آفریقا، آسیای میانه و خاورمیانه نیز ممکن است دچار سرنوشت مشابه شوند
در پاسخ مستقیم به ادعای هند مبنی بر پیوند تعلیق معاهده با حملهٔ تروریستی پاهلگام، اعضای پارلمان بریتانیا یادآوری کردند که هیچ بندی از معاهدهٔ آب‌های سند اجازهٔ لغو آن را به‌خاطر رویدادهای سیاسی یا امنیتی نمی‌دهد. باریونس گوهر این موضوع را تقویت کرده و اقدام هند را “بی‌ثبات‌کننده و غیراخلاقی” خواند، به‌ویژه با در نظر گرفتن آسیب‌پذیری اقلیمی منطقه و کمبود روزافزون آب
پیوند منازعه کشمیر با امنیت آبی و خشونت منطقه‌ای
در تمام جریان بحث، اعضای پارلمان بارها پیوند میان وضعیت حل‌نشدهٔ کشمیر، سیاست‌های آبی هند و افزایش درگیری‌های منطقه‌ای را برجسته کردند. لارد پرویس نسبت به افزایش جنگ‌های پهپادی میان دو قدرت هسته‌ای هشدار داد و گفت که فرسایش اعتماد مبتنی بر معاهدات می‌تواند به خشونت گسترده‌تری منجر شود
باریونس چپمن تأکید کرد که معاهدهٔ آب‌های سند ستون بنیادین ثبات در جنوب آسیاست و گفت توافقات حقوقی بین‌المللی باید محترم شمرده شوند و آب نباید هرگز به‌عنوان ابزار فشار سیاسی استفاده شود. لارد حسین نیز این مسئله را با منازعهٔ کشمیر پیوند داد و به‌صراحت گفت: “این‌ها مسائل جداگانه نیستند؛ این‌ها بحران‌های درهم‌تنیدهٔ حاکمیت و بقا هستند
بریتانیا و مسئولیت تاریخی
لارد احمد، وزیر دولت بریتانیا، نیز بر نیاز فوری به گفت‌وگو تأکید کرد و به احتمال احیای چارچوب صلح چهارنقطه‌ای که قبلاً میان هند و پاکستان مطرح شده بود، اشاره نمود. سخنان او نشان داد که بریتانیا فضای دیپلماتیک تازه‌ای را پس از فروپاشی معاهده مشاهده می‌کند و ممکن است نقش پررنگ‌تری در میانجی‌گری ایفا کند
این بحث پارلمانی فقط هشدار نبود، بلکه خواستار اقدام شد. چندین عضو لاردها از وزارت خارجهٔ بریتانیا خواستند تا نقش فعال‌تری ایفا کند، زیرا بریتانیا به‌عنوان قدرت استعماری پیشین که در ایجاد منازعهٔ کشمیر و تقسیم حوزهٔ رود سند نقش داشته، مسئولیت تاریخی برای تضمین صلح و پایبندی به معاهده‌ها در جنوب آسیا دارد
لارد محمد هشدار داد که چین همین اکنون جریان رودخانه‌ها را از مبدأ تغییر می‌دهد و اقدام یک‌جانبهٔ هند می‌تواند پکن را نیز جسورتر کند تا بر آب‌های حیاتی فلات تبت و حوزهٔ برهماپوترا کنترل بیشتر اعمال نماید، که در نتیجه، تنش‌های آبی را در سراسر آسیا افزایش خواهد داد
نتیجه‌گیری
این بحث به‌وضوح نشان داد که نقض معاهدهٔ آب‌های سند از سوی هند صرفاً یک موضوع دوجانبه نیست، بلکه مسئله‌ای جهانی است که جنبه‌های محیط‌زیستی، حقوقی و ژئوپولیتیکی دارد. دیدگاه پاکستان، که توسط چندین عضو لاردها بازتاب یافت، با اصول بین‌المللی هم‌خوانی دارد: دسترسی به آب یک حق است، نه یک ابزار فشار. همان‌گونه که یکی از اعضا گفت، معاهده‌ای که سه جنگ (۱۹۶۵، ۱۹۷۱، ۱۹۹۹) را زنده ماند، اکنون به‌دست سیاست خارجی اکثریتی هند تعلیق شده و این “پیشینه‌ای خطرناک” به جا می‌گذارد
راه پیش رو: احیای معاهده و صلح پایدار
در پی درگیری اخیر هند و پاکستان و آتش‌بس ۱۰ می ۲۰۲۵، پیام پارلمان بریتانیا روشن بود: احیای معاهدهٔ آب‌های سند و حل مسئلهٔ کشمیر نه انتخاب، بلکه ضرورت برای صلح منطقه‌ای است
پاکستان از درخواست بریتانیا برای میانجی‌گری استقبال کرده، به‌ویژه در مورد به‌روزرسانی معاهده متناسب با چالش‌های نوینی چون ذوب یخچال‌ها، سرقت آب و انحرافات بالادست. پارلمان بریتانیا از وزارت خارجه خواسته است تا با قاطعیت عمل کرده و دیپلماسی را بر تنش ترجیح دهد
در حالی‌که سرنوشت معاهدهٔ آب‌های سند در حالت تعلیق قرار دارد، جامعهٔ جهانی باید درک کند که آنچه در هیمالیا رخ می‌دهد، محدود به همان‌جا نمی‌ماند؛ بلکه از مرزها فراتر رفته و آیندهٔ صلح، بقا و امنیت آبی جهان را شکل می‌دهد
