سازمان ملل متحد فاش کرده است که ایران در روزهای اخیر بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر افغان را از خاک خود اخراج کرده است؛ بحرانی انسانی که تنها در مدت ۱۶ روز رخ داده و پیامدهای جدی به‌جا گذاشته است. این کوچ گسترده نه تنها چالش‌های اداری بزرگی را در مناطق مرزی افغانستان به وجود آورده، بلکه به فاجعه‌ای انسانی نیز تبدیل شده است
بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان (UNHCR)، از تاریخ ۲۴ جون تا ۹ جولای، شمار افغان‌های برگشته از ایران به بیش از ۵۰۸ هزار نفر رسیده است؛ به‌گونه‌ای که در یک روز تا ۵۱ هزار افغان از مرز عبور کرده‌اند
مقام‌های ایرانی این اقدام را بخشی از تدابیر امنیتی عنوان کرده و برخی مهاجران افغان را به جاسوسی متهم کرده‌اند. رسانه‌های ایرانی مدعی شده‌اند که برخی از افغان‌ها برای اسرائیل در خاک ایران جاسوسی می‌کردند؛ با این حال، شواهد مستند در این زمینه ارائه نشده و هیچ روند قانونی رسمی نیز گزارش نشده است
در گذرگاه اسلام‌قلعه و سایر نقاط ورودی به افغانستان، هزاران خانواده افغان گیر مانده‌اند. با گرم‌شدن هوا، کمبود آب آشامیدنی، نبود خیمه، و ضعف خدمات صحی، وضعیت وخیم‌تر شده است. بر پایه گزارش سازمان ملل، اکثریت کسانی که وارد افغانستان می‌شوند، زنان، کودکان و سالمندان‌اند. شماری از کودکان نیز بدون همراهی والدین یا سرپرست از ایران برگشته‌اند
واکنش حکومت افغانستان
نخست‌وزیر افغانستان به‌تازگی اعلامیه‌ای در پیوند با اخراج مهاجران غیرقانونی افغان از ایران منتشر کرد. در این اعلامیه، از مهمان‌نوازی مردم و دولت ایران در طول چهار دهه گذشته سپاس‌گزاری شده، اما نگرانی‌های جدی درباره روند کنونی اخراج‌ها نیز مطرح شده است
در اعلامیه تأکید شده که اخراج مهاجران بدون اسناد اقامتی معتبر، یک تصمیم داخلی حکومت ایران است که امارت اسلامی افغانستان آن را محترم می‌شمارد؛ با این حال، بر ضرورت اجرای تدریجی، باعزت و انسانی این روند تأکید شده است
واکنش و نگرانی‌های بین‌المللی
سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای حقوق بشری، سیاست فعلی ایران را نوعی «اخراج جمعی» توصیف کرده و نگرانی شدید خود را ابراز داشته‌اند. کارشناسان می‌گویند این اقدام ایران، ممکن است ناقض قوانین بین‌المللی، به‌ویژه کمیسیون های مربوط به حقوق پناهندگان باشد
برخی حقوقدانان هشدار داده‌اند که اگر افراد اخراج‌شده از حقوق اولیه انسانی محروم شوند یا جان‌شان در خطر قرار گیرد، این رفتار می‌تواند به‌عنوان جنایت علیه بشریت تعبیر شود
ترکیب سیاست داخلی ایران، تنش‌های منطقه‌ای، و رفتار تحقیرآمیز با مهاجران افغان، یک بحران پیچیده را شکل داده که نه‌تنها ایران و افغانستان بلکه کل منطقه را با آزمونی دشوار روبه‌رو ساخته است
