در اقدامی که بحثهای گستردهای را در سطح بینالمللی برانگیخته است، روسیه بهعنوان نخستین کشور، امارت اسلامی تحت رهبری طالبان را بهطور رسمی بهعنوان حکومت مشروع افغانستان به رسمیت شناخته است. چند روز پیش از این اقدام، سفیر روسیه اسناد رسمی خود را به امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه افغانستان، در کابل تسلیم کرد. انتقال رسمی سفارت افغانستان در مسکو به نمایندگان حکومت طالبان و پذیرش سفیر جدید، نقطه عطفی مهم در روابط دیپلماتیک دو کشور بهشمار میرود
حکومت سرپرست افغانستان از اقدام روسیه بهعنوان یک «تصمیم جسورانه» استقبال کرده است. ناظران بر این باورند که این اقدام در چارچوب تنظیمات تازهٔ ژئوپولیتیکی صورت گرفته، بهویژه در شرایطی که روسیه با تنشهای فزایندهای با کشورهای غربی روبهرو است. کارشناسان میگویند که آسیای جنوبیِ نیازمند انرژی و افغانستان میتوانند به بازارهای جدیدی برای نفت و گاز روسیه تبدیل شوند؛ بهویژه اکنون که اروپا در پی کاهش وابستگی خود به مسکو بهدلیل جنگ اوکراین است
«آسیای جنوبی یک مسیر راهبردی برای صادرات انرژی روسیه فراهم میکند و افغانستان میتواند بهعنوان یک پل ارتباطی عمل کند»، پروفیسور مختیار، کارشناس علوم اجتماعی، چنین اظهار داشت. پروژههایی مانند کاسا–۱۰۰۰ و طرحهای زیربنایی خطآهن منطقهای، از جمله مسیر ازبکستان–افغانستان–پاکستان، میتوانند از بهبود ثبات در افغانستان بهرهمند شوند
چین نیز گامهایی موازی برداشته است؛ از جمله پذیرفتن سفیر حکومت افغانستان در پکن و ارائه کمکهای بشردوستانه، بهویژه برای مهاجرینی که بهتازگی از ایران اخراج شدهاند. هرچند این اقدامات بهمنزلهٔ بهرسمیتشناسی رسمی نیستند، اما همکاری چین نشاندهندهٔ علاقهمندیاش به یک افغانستان باثبات و همکار است
افزایش فشارهای بینالمللی پس از احضاریههای دادگاه کیفری بینالمللی
دادگاه بینالمللی جزایی (آی سی سی) بهتازگی نظارت خود بر طالبان را شدت بخشیده و احضاریههای بازداشت برای هیبتالله آخندزاده، رهبر امارت اسلامی، و عبدالحکیم حقانی، رئیس دادگاه عالی طالبان، صادر کرده است. این اتهامات مربوط به آزار و اذیت مبتنی بر جنسیت و محدودیت بر حقوق زنان و دختران از ماه اوت ۲۰۲۱ به اینسو میباشد
دادگاه آی سی سی اعلام کرده است که سیاستهای طالبان زنان را از حقوق اساسیشان، از جمله دسترسی به آموزش و آزادی رفتوآمد، محروم کردهاند. مقامهای افغان این اتهامات را رد کردهاند و ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان، این اقدام را «تبلیغات بیاساس» خوانده است
نهادهای حقوق بشری از این تصمیم استقبال کردهاند. سازمان عفو بینالملل این احضاریهها را «گامی حیاتی در راستای پاسخگو ساختن عاملان نقض سیستماتیک حقوق زنان» توصیف کرده و دیدهبان حقوق بشر خواستار حمایت بینالمللی برای اجرای صلاحیتهای دادگاه آی سی سی شده است.
اگرچه صلاحیت دادگاه جزایی بینالمللی (آی سی سی) بهطور مستقیم شامل افغانستان نمیشود، اما احضاریههای صادرشده میتوانند بر روابط دیپلماتیک، بهویژه با کشورهای غربی، تأثیرگذار باشند. برخی نگراناند که روابط روبهگسترش طالبان با روسیه و چین ممکن است باعث قطببندی ژئوپولیتیکی در آسیای جنوبی گردد
یک خبرنگار ارشد افغان که نخواست نامش فاش شود، نیز در این زمینه اظهار نظر کرده و گفته است
«سیاستهای امارت اسلامی که در مورد زنان طرحریزی شدهاند، برخلاف اصول حقوق بشر است. اگر نگاه کنیم، رفتار غیرانسانی با زنان در افغانستان همچنان ادامه دارد؛ مکاتب دخترانه بستهاند، محدودیتهایی بر کار و اشتغال زنان وضع شده و این زنان با مشکلات زیادی روبهرو هستند.»
او افزوده است: «در نتیجه، امارت اسلامی این اتهامات دادگاه جزایی بینالمللی را بهشدت رد کرده و همچنان این نهاد را به رسمیت نمیشناسد.»
پاکستان از گفتوگوی منطقهای حمایت میکند
در همین حال، پاکستان به ایفای نقش سازنده در راستای تأمین ثبات در افغانستان ادامه میدهد. در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اسیم افتخار احمد، نماینده دایمی پاکستان، اذعان کرد که طالبان عملاً کنترول افغانستان را در دست دارند. او بر ضرورت تعامل جامعه جهانی با مقامهای امر واقع از طریق رویکردهای همهشمول و واقعبینانه تأکید کرد. پیرولایت، خبرنگار ارشد در ایج تی این، در این زمینه گفت
«پاکستان حکومت طالبان در افغانستان را بهصورت رسمی به رسمیت نشناخته است؛ اما اظهارات اخیر اسیم افتخار، کنترول طالبان بر افغانستان را مورد تأیید قرار داده و از جامعه جهانی خواسته است که تعامل خود را با آنان حفظ کند. او همچنین آمادگی پاکستان برای ایفای نقش در تسهیل این تعامل را اعلام کرده و گفته است که در صورت تمایل جامعه جهانی یا کشورهای دیگر، اسلامآباد آماده همکاری خواهد بود.»
او افزود که این اظهارات در زمانی مطرح میشود که پاکستان و افغانستان اخیراً گفتوگوهای در سطح معینان وزارت خارجه را برگزار کردهاند و هر دو طرف از پیشرفتهای مثبت در روابط دوجانبه ابراز رضایت کردهاند
همچنین، او درباره تهدیدات ناشی از تروریزم فرامرزی هشدار داده و خواستار تلاشهای مشترک برای مهار گروههایی مانند تحریک طالبان پاکستان (تی تی پی) شده است. پاکستان تأکید کرده است که تنها راهبردهای جمعی منطقهای میتوانند صلح و توسعه پایدار را تضمین کنند
در بعد روابط دوجانبه، پاکستان و افغانستان اخیراً نخستین دور گفتوگوهای اضافی در سطح معینان وزارت خارجه را در اسلامآباد برگزار کردند. در این نشستها، موضوعاتی مانند تجارت، امنیت، و پیگیری تصمیمات سفر پیشین وزیر خارجه اسحاق دار به کابل مورد بحث قرار گرفت. دو طرف توافق کردند که همکاریها در زمینه مدیریت مرزها، پروژههای زیربنایی، و بازگشت مهاجران افغان را گسترش دهند
بهرسمیتشناسی و مسئولیتپذیری
در حالیکه حمایت روسیه از بهرسمیتشناسی طالبان زمینههای تازهای برای دیپلماسی و همکاریهای انرژی فراهم میسازد، این تحول همچنین نیاز به اجماع جهانی در مورد آینده افغانستان را برجستهتر میسازد. در شرایطی که قدرتهای بزرگ در حال بازنگری سیاستهای خود هستند، منطقه در یک دوراهی قرار دارد؛ جاییکه تعامل باید با پاسخگویی همراه باشد
اگر جامعه جهانی نتواند بهصورت هماهنگ عمل کند، خطر بیثباتی بیشتر در کمین است. اما با دیپلماسی سنجیده، اهداف مشترک، و گفتوگوی همهشمول، رسیدن به یک آسیای جنوبی صلحآمیز و همکار ممکن است — و در این مسیر، حمایت روسیه از طالبان میتواند نه نقطهی اختلاف، بلکه نقطهی عطفی برای آینده منطقه باشد